Curriculum

In deze module gaan we in op jouw persoonlijke bron van inspiratie en de rol daarvan in jouw private en zakelijke leven. Over hoe inspiratie zorgt voor energie, zingeving en richting. Over wat te doen als de inspiratie laag is of zelfs weg is. Over de werking van jouw inspiratiebron in persoonlijke relaties en balans in jouw leven. Ook hoe deze inspiratiebron jouw leiderschap inspireert. Inspiratie geeft antwoord op de belangrijkste vraag aan het management van onze tijd: Waarom?

Integriteit gaat veel verder dan het handelen conform de wet, regels en gedragscode.

Het heeft vooral te maken met ethisch verantwoord handelen. Het gaat vooral om respect voor anderen, moraal en fatsoen. Een kant-en-klaarrecept hoe te handelen in een bepaalde situatie is er niet. Het is meestal niet zwart of wit, maar meestal grijs. De consequenties voor ongepast of grensoverschrijdend gedrag kunnen groot zijn. Denk hierbij aan ontslag op staande voet, financiële schade of reputatieschade. Afhankelijk van de rol, omstandigheden en persoonlijke inschatting maken mensen verschillende keuzes. Welke beïnvloeding mag nog? Een bijzonder dilemma van integriteit is dat je daden worden beoordeeld naar de normen tien jaar later. Hoe ga je daar mee om? Hoe sta jij zelf ten opzichte van een klokkenluider? Waar ligt de grens tussen risicomijding en toedekken?

Mag je een regel overtreden om het beste te doen voor de overheid? Aan de hand van cases die de docenten in hun eigen praktijk hebben meegemaakt, verkennen we de grenzen en laten zien hoe verschillende doelgroepen ieder vanuit hun eigen invalshoek daar tegenaan kijken. Daarnaast worden cases van de deelnemers besproken. Via een elektronische stemming worden de keuzes die de deelnemers maken, onderling vergeleken en vergeleken met de keuzes die gemaakt zijn in een recent landelijk onderzoek. Leven op de rand van de wet is niet integer. Wie kent de code van zijn vak? En wat dan nog? Klokkenluiders zijn altijd de pineut.

De oudste organisatievormen zijn resultaatgericht. Zij leiden tot iets, maken iets mogelijk dat mensen (of dieren) alleen niet lukt. Politieke organisaties zijn anders.

Zij zijn verschilgericht. Politieke organisaties maken het mogelijk dat verschillen in opvattingen, waarden en belangen werkbaar blijven en soms zelfs werkzaam worden. Dat betekent wel dat deze organisaties een hele andere dynamiek kennen dan de oervorm van organisaties: de actieorganisatie. De politieke organisatie is altijd overvraagd. En lost dit op door te praten, te besluiten en te doen. Maar in de ‘vanzelfdynamiek’ van politieke organisaties ontstaat ruimte tussen praten, besluiten en doen. Is dit hypocriet? Hoe ga je hiermee om binnen en buiten die organisatie? In verhalende vorm heeft deze dynamiek veel weg van het 19eeeuwse feuilleton en de 20e -eeuwse soap. Het lijkt erop dat de vaste verhalen binnen een organisatie niet veranderen. Die dynamiek vraagt ook om een ander type leiderschap: gericht op verbinding in verschil. Wat zie je daarbij teveel en wat te weinig? Hoe ga je om met een coalitieakkoord dat onveranderbaar is maar overigens ook onuitvoerbaar? Hoe ga je om met je eigen inconsequenties?

Over handig omgaan met deze dynamiek en het bijpassend type leiderschap gaat de eerste verdieping. De ontmoeting van de systeemwereld en de leefwereld. Leren van Corona en Toeslagen. Bestuurlijke overtuigingskracht (Aristoteles).

De meeste sollicitanten worden binnen enkele seconden aangenomen of afgewezen. Wat gebeurt daar? Wat gebeurt daar tussen persoonlijkheden? En hoe gaat dat bij een leider? De invloed van je persoonlijkheid op je leiderschap is buitengewoon boeiend. Is de rol van jouw persoonlijkheid in je leiderschap stuurbaar? In deze sessie gaan we fundamenteel in op leiden vanuit je persoonlijkheid, zonder te handelen en te spreken. Aandacht voor tijd, de bondgenoot van de leider. En aandacht voor ruimte, een zeer effectief concept voor de leider. En verder: je valt niet op je zwaktes, op je kracht ben je kwetsbaar. In deze module gaan we in op beproefde instrumenten van inspirerend leiderschap. Met inspiratie als de kerncompetentie van een leider. En we gaan in op het doel van leiderschap: het inspireren van nieuwe leiders. Aandacht voor inspirerend voorzitten, succes, weerbaarheid, overbelasting en gracieus vertrekken als leider.

Wanneer doe je het goed? Deze vraag opent deze module. Om te weten wanneer je het goed doet zal je besef moeten hebben van de publieke waarden in het openbaar bestuur en van jouw waarden daarin. Het debat dat volgt tussen de deelnemers vormt een mini college in toegepaste publieke waarden. Als het spannend wordt, wanneer er publieke weerstand ontstaat, ontlenen leiders gezag aan de geloofwaardige inzet van hun waarden. Verschillende bestuurskundige onderzoeken laten dit zien. Vier perspectieven uit wetenschappelijk onderzoek worden met de groep gedeeld. Tegelijkertijd is de vraag hoe die waarden in het geding komen. Overheidsorganisaties dreigen productieorganisaties te worden. Het is niet zo dat ze klaarliggen op het schap. In het spel tussen verschillende belangen komen deze waarden naar voren. In de benadering van Harvard professor Mark Moore bewegen publieke leiders in een strategische driehoek tussen effectieve inzet van middelen, schakelen tussen belangen en het verbinden van waarden. En wat is de rol van verschillen in cultuur en achtergrond? Dat spel in de strategische driehoek vormt de inzet van deze tweede verdieping. Daar komt bij dat in de loop van de tijd er steeds meer verwachtingen bijkomen voor de overheid. Dat roept om ruimte voor de overheidsdienaar, anders dreigt: hitting the target, missing the point. Bij deze module wordt gebruik gemaakt van video’s van korte gesprekken met ervaringsdeskundigen. Hoe werk jij? Waarom werk jij zo? Wat zijn de waarden die jouw werkwijze drijven? Waardenzoekend handelen: in de praktijk ruimte geven aan wat jij belangrijk vindt.

Onderwerpen waar we het allemaal over eens zijn lijken aantrekkelijk voor resultaatgerichte leiders: je kunt zonder veel discussie aan de slag. Toch zit er een belangrijk nadeel aan, het is bijna onmogelijk om de aandacht van bewindspersonen of politieke bestuurders vast te houden. Dat komt door een gebrek aan spanning. Dat kan het lastig maken om betrokkenen scherp te houden en te overleven in de dagdagelijkse prioriteiten. Een gezonde spanning rond je opgave creëren is een wezenlijke opdracht voor iedere publieke professional die aan wil sluiten op de ambitie van zijn of haar bestuurder. Over het opbouwen van die gezonde spanning gaat deze verdieping. Wanneer is spanning gezond? Is de spanning om draagvlak voor elkaar te krijgen gezonde spanning of stress en frustratie? Het bedrijfsleven heeft dat veel minder. Met daarbij ook aandacht voor sturen onder spanning: ik was wethouder en ik heb het overleefd. En hoe ga je om met een wethouder die meer toezegt dan hij kan waarmaken? In groepjes uiteen om te bespreken: Wat heb ik te doen en waarom is dat spannend? Hoe houd je in de publieke sector de spanning over de jaren vast? Het verhaal van de relatieve populariteit. Je best doen geeft waarde. Hoe liet Els Borst Zalm meedenken? Moet je voorkomen dat een opdrachtgever fouten maakt of het rustig laten gebeuren en dan de redder zijn? Het verhaal van downside risk: niet te veel fouten voorkomen, dan wordt er niet meer geleerd. Do not waste a good crisis. Heeft een minister het nodig om uit de wind gehouden te worden of is hij voorbestemd voor die wind? Is gebrek aan spanning ook gebrek aan inspiratie?

Overheden staan voor grote veranderopgaven, maar kunnen dit niet zonder ondersteuning van gespecialiseerde leveranciers. Een goed samenspel tussen overheid en marktpartijen is essentieel. Het gaat om goed opdracht geven en goed opdracht nemen. De twee werelden verbinden. Helaas vormen overheid en bedrijven vormen al jaren een slecht huwelijk. Bedrijven klagen over de  voortschrijdende juridificering van de aanbestedingspraktijk. De overheid voelt zich volkomen afhankelijk van bedrijven en ook weerloos tegen het opportunisme van bedrijven. Iedereen lijdt onder het beeld van overheid en ICT. Waarom staan projecten waar het niet goed gaat toch groen op het ICT- ashboard? Hoe kunnen overheid en bedrijven beter samenwerken? Hoe kom je uit de kramp? Hoe kan je agile projecten ook agile besturen? Door een beter wederzijds begrip kunnen cultuurverschillen makkelijker worden overbrugd. Met een overzicht van waar de goede opdrachtgever aan moet voldoen. En een rol voor het realiseren waaraan het bedrijfsleven zijn geld verdient. Wat staat er op het dashboard van het bedrijfsleven? De overheid stuurt op kosten en doorlooptijd. Maar, in de woorden van Willem van Oppen, CFO van KPN: “Als je op kosten stuurt, daalt de kwaliteit. Als je op kwaliteit stuurt, dalen de kosten.” In deze module ook aandacht voor digitale contacten bij complexe verandertrajecten en de ethiek van de digitale ontwikkeling.

Robotrechters, sensoren, biometrie en kunstmatige intelligentie: zomaar een kleine greep uit het speelgoedkabinet van bedrijfsleven en overheid. Het is bedoeld als gereedschap om ons leven makkelijk te maken. Of juist zuur? Het is een kwestie van menselijke maat of governance zoals dat wordt genoemd. Welke ethische overwegingen liggen daaraan ten grondslag? Mag je mensen naar een museum lokken met goedkope entreekaarten in ruil voor adresgegevens en hen vervolgens blijven bestoken met ongewenste reclame? Zijn killer robots verantwoord? Mogen verborgen camera’s in reclamezuilen registreren hoelang reizigers naar een advertentie kijken? De voortschrijding van de technologie brengt een aantal van dit soort ethische dillema’s met zich mee. Waar trek je de grens? Twaalf thema’s met een stelling en een tegenstelling. Ondersteund door de iBestuur enquête en met als achtergrond de columns die Jan Willem heeft geschreven. Over vertrouwen in de technologie. Over omgaan met een overheid als die niet functioneert. Op zoek naar de balans in de tegenstelling is dit echt een sessie van de persoonlijke stelling, van impertinente vragen die je aan elkaar stelt. Deze sessie loopt door tijdens het eten, met de mobiel uit. Met welke waarden benader jij de problemen? Wat zou jij doen als leider bij 7 problemen.

Een boeiende reis door politiek en overheid begint bij jouw eigen waardering
van die politiek en die overheid. Wat is er volgens jou mis met ons politiek  stelsel? Zijn er andere stelsels die beter werken? Welke grondwetswijzigingen zou jij voorstellen? Wat zou jij zelf als eerste veranderen? We verkennen het grijze gebied van de ongeschreven regels tussen politiek, overheid en bedrijfsleven. Welke positie heeft de burger en het bedrijf? Onderdaan, klant en baas? Waar verschilt politieke verantwoordelijkheid van ambtelijke verantwoordelijkheid en van ondernemersverantwoordelijkheid? Deze module gaat over het bij elkaar brengen van samenleving, overheid en politiek op nieuwe manieren. Ook over leiderschap en geld. Over leiders van particuliere ondernemingen en publieke organisaties die aansprakelijk worden gesteld voor toen naar de maatstaven van nu. Over de publieke zaak en de waarheid vertellen. Wat is jouw kompas? Waardig leiden is een kunst.

Deelnemers van de masterclass krijgen de gelegenheid om te kiezen voor een sessie over een actueel dilemma.